Χωρὶς πολλὲς διαδικασίες τὸν κατεδίκασαν ἀμέσως. Ὥρμησαν ὅλοι ἐπάνω του. Τὸν ἔσυραν ἔξω ἀπὸ τὴν πόλι καὶ ἁρπάζοντας λιθάρια ἄρχισαν νὰ τὸν λιθοβολοῦν.
Τότε αὐτός, ἐνῷ ξεψυχοῦσε, θυμήθηκε τὸν Ἐσταυρωμένο Χριστό. Κι ὅπως ὁ Χριστὸς εἶπε τὸ μεγάλο λόγο «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι» (Λουκ. 23,34), ἔτσι καὶ ὁ δοῦλος του Στέφανος προσευχήθηκε· «Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην»· Κύριε, μὴν τοὺς λογαριάσῃς τὴν ἁμαρτία αὐτή (Πράξ. 7,60).
Καὶ ἔτσι ἐξέπνευσε.
* * *
Ὁ Στέφανος, ἀδελφοί μου, εἶνε ὁ πρωτομάρτυρας τῆς ἀληθείας, τῆς δικαιοσύνης, καὶ τῆς συγχωρήσεως.
Μᾶς διδάσκει πρῶτα – πρῶτα, ὅτι πρέπει κ᾿ ἐμεῖς νὰ ὁμολογοῦμε τὴν ἀλήθεια καὶ νὰ ὑπερασπιζώμαστε τὴν πίστι μας. Ὁμολογία! μεγάλο πρᾶγμα. Καὶ δίδονται πολλὲς εὐκαιρίες νὰ ὁμολογήσουμε τὴν πίστι μας. Κάθεσαι λ.χ. στὸ τραπέζι; κάνε τὸ σταυρό σου, πὲς ἕνα εὐχαριστῶ στὸ Θεό.
Ἀκοῦς νὰ βλαστημᾶνε; μὴ μένεις ἀπαθής, μίλα, φώναξε. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς λέει· Βρίζεις τὴ μάνα μου, σὲ συγχωρῶ· βρίζεις τὸν πατέρα μου, σὲ συγχωρῶ· μὲ χτυπᾷς, μὲ σκοτώνεις, σὲ συγχωρῶ· ἂν ὅμως βλαστημήσῃς Χριστὸ καὶ Παναγιά, δὲν ἔχω μάτια νὰ σὲ δῶ… Ποιός τὸ λέει σήμερα αὐτό; Ἀτιμώρητοι μένουν οἱ βλάστημοι.
Ἂν βλαστημήσῃς τὸν πρωθυπουργὸ ἢ τὸν πρόεδρο τῆς δημοκρατίας ἢ τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν κομμάτων, τρῶς τιμωρία δυὸ χρόνια φυλακή. Μεγάλος λοιπὸν ὁ πρωθυπουργός, ἀλλὰ μικρὸς ὁ Χριστὸς καὶ μικρὴ ἡ Παναγία! Ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, αὐστηρότερος ἀπὸ τὸν Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλό, λέγει· Ἀκοῦς βλάσφημο; Ἔχεις γλῶσσα; ἔλεγξέ τον. Δὲν σ᾿ ἀκούει; χέρι ἔχεις; χτύπα βλάσφημο.
Καὶ χέρι ποὺ θὰ χτυπήσῃ βλάσφημο θὰ ἁγιάσῃ.
Μᾶς διδάσκει ἔπειτα ν᾿ ἀγαποῦμε κ᾿ ἐμεῖς τὴ δικαιοσύνη. Ὁ Στέφανος φρόντιζε ὥστε στὴ διανομὴ τῶν ἀγαθῶν νὰ μὴ ἀδικῆται κανείς· καὶ δὲν εἶχαν παράπονο οὔτε οἱ χῆρες οὔτε τὰ ὀρφανά. Ὅπως τότε λοιπὸν ὑπῆρχε δικαιοσύνη, ἔτσι νὰ ζήσουμε κ᾿ ἐμεῖς. Δικαιοσύνη πρῶτα – πρῶτα στὶς καθημερινὲς ἀνθρώπινες σχέσεις μὲ τὸν πλησίον (δικαιοσύνη στὴ μικρὴ οἰκογένεια, στὴ γειτονιά, στὸ στενὸ περιβάλλον), δικαιοσύνη κατόπιν καὶ μέσα στὴ μεγάλη οἰκογένεια, τὴν κοινωνία· ἔτσι λύνεται τὸ λεγόμενο κοινωνικὸ πρόβλημα.
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος λέει· Ὁ λόγος ἐκεῖνος «Αὐτὸ εἶνε δικό μου, κι αὐτὸ εἶνε δικό σου» εἶνε ἡ κατάρα τῆς ἀνθρωπότητος. Στὸ ἀντρόγυνο λ.χ., ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ ἡ γυναίκα θὰ πῇ «Αὐτὸ εἶνε δικό μου, κι αὐτὸ δικό σου», ἀρχίζει διαζύγιο. Γι᾿ αὐτὸ ἡ κοινοκτημοσύνη τῆς πρώτης Ἐκκλησίας εἶνε θεμέλιο ἑνότητος. Ἡ κοινοκτημοσύνη βέβαια στὸ σύγχρονο λεξιλόγιο μπορεῖ ν᾿ ἀποδοθῇ καὶ μὲ τὴ λέξι κομμουνισμός, ποὺ εἶνε παρεξηγήσιμη. Ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν ἐννοοῦμε τὸν ἄθεο κομμουνισμό. Διότι ἐκεῖ ὑπάρχει τραγικὴ ἀντινομία.
Ὅπως εἶπε ἕνας μεγάλος Ῥῶσος φιλόσοφος, ὁ Νικόλαος Μπερντιάγεφ, οἱ κομμουνισταί, ἐνῷ θέλουν νὰ ἐγκαταστήσουν στὸν κόσμο αὐτὸν ἕνα σύστημα δικαίου ποὺ μοιάζει μὲ τὸ σύστημα τῆς ὑπερκοσμίου ζωῆς τοῦ οὐρανοῦ, ἐν τούτοις ἀφήνουν τὸ σύστημα αὐτὸ χωρὶς θεμέλιο.
Ἐδῶ εἶνε τὸ ἁμάρτημα τοῦ κομμουνισμοῦ· ἐνῷ ἀρνήθηκε τὸ Θεὸ καὶ προσπάθησε νὰ ξερριζώσῃ ἀπὸ τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων τὴν πίστι στὸ Χριστό, μετὰ ζήτησε ἀπὸ αὐτοὺς κάτι ἀδύνατο.
Ἀφοῦ δηλαδὴ τοὺς ἔκανε διαβόλους, περιμένει νὰ ζήσουν τώρα αὐτοὶ σὰν ἄγγελοι.
Μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἔκανα κ᾿ ἐγὼ ὡς ἱεροκήρυκας στὴν Κοζάνη ἕνα πείραμα ἐφαρμογῆς κοινοκτημοσύνης. Γιὰ νὰ μὴν πεινάσῃ ὁ λαός μας, ποὺ ὑπέφερε πολύ, ἵδρυσα μὲ τὴ συνδρομὴ ὅλων ἕνα συσσίτιο.
Ἄρχισε σὰν μικρὸ ῥυάκι ἀπὸ πενήντα – ἑξήντα πιάτα τὴν ἡμέρα καὶ ἔφτασε μέχρι ὀχτὼ χιλιάδες πιάτα. Κανείς δὲν ἔπαιρνε περισσότερο ἢ λιγώτερο· ὅλοι τὸ ἴδιο. Δὲν εἶνε δικό μου θαῦμα, εἶνε θαῦμα τοῦ Χριστοῦ.
Εἴθε ὁ Θεὸς νὰ μᾶς ἀξιώσῃ νὰ δοῦμε καλύτερες ἡμέρες στὸν κόσμο. Εἴδαμε νὰ συγκρούωνται τὰ δύο συστήματα, κομμουνιστικὸ καὶ ἀστικὸ ἢ κεφαλαιοκρατικό. Θὰ μποροῦσε νὰ γίνῃ μία μεῖξις· ὅ,τι καλὸ ἔχει τὸ ἕνα σύστημα καὶ ὅ,τι καλὸ ἔχει τὸ ἄλλο, νὰ ἀλληλοσυμπληρωθοῦν. Θὰ ἦταν μιὰ εὐλογία.
Τὸ τρίτο, τέλος, δίδαγμα ποὺ μᾶς προσφέρει ὁ πρωτομάρτυς Στέφανος εἶνε ἡ συγχώρησις. Ἂς συγχωροῦμε λοιπὸν κ᾿ ἐμεῖς. Ὑπάρχει ὡραιότερο πρᾶγμα ἀπὸ τὸ νὰ συγχωρῇς; Στὸν αἰῶνα μας δυστυχῶς ἡ συγχώρησις ἔχει λησμονηθῆ καὶ ἐπικρατεῖ τὸ μῖσος. Στὰ ἀντρόγυνα, ἡ γυναίκα δὲν συγχωρεῖ τὸν ἄντρα κι ὁ ἄντρας τὴ γυναῖκα, καὶ ἔχουμε διαζύγια.
Δῶστε συγχώρησι! οἱ ἄντρες μὲ τὶς γυναῖκες, τὰ παιδιὰ μὲ τοὺς γονεῖς, οἱ ἐργάτες μὲ τ᾿ ἀφεντικά, οἱ μαθηταὶ μὲ τοὺς δασκάλους, οἱ στρατιῶτες μὲ τοὺς ἀξιωματικούς…
* * *
Ἀγαπητοί μου! Ἡ ἀλήθεια, ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ συγχώρησις εἶνε θεμέλια τῆς παρούσης ζωῆς ἀλλὰ καὶ γνωρίσματα τῆς μελλούσης καὶ αἰωνίου. Ἡ ἀλήθεια διαλύει τὰ σκότη τοῦ ψεύδους καὶ τῆς πλάνης, προσγειώνει στὴν πραγματικότητα. Ἡ δικαιοσύνη καταστέλλει τὴν ταραχή, συμβάλλει στὴν τάξι καὶ στὴν εἰρήνη. Καὶ ἡ συγχώρησις ἀποκαθιστᾷ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν ἑνότητα τῶν καρδιῶν. Ἀλλὰ γιὰ νὰ τὰ φτάσῃ αὐτὰ ὁ ἄνθρωπος, χρειάζεται μεγάλη ἀντοχὴ καὶ θυσία. Αὐτὸ μᾶς διδάσκει ὁ ἅγιος Στέφανος.
Τὸ ὅτι ἐμεῖς δὲν διωκόμαστε στὸν αἰῶνα αὐτὸν σημαίνει, ὅτι εἴμαστε ψυχροὶ Χριστιανοί. Ἂν θελήσουμε νὰ γίνουμε θερμοὶ καὶ ζωντανοὶ καὶ ἡ γῆ αἰσθανθῇ τὴν παρουσία μας ὡς ἀγγέλων Θεοῦ, θὰ σειστῇ τὸ σύμπαν…
Εἴθε ὁ Θεὸς νὰ σὲ ἀξιώσῃ, ἀγαπητέ μου, ἔστω καὶ ἂν μείνῃς ἕνας, νὰ μὴ δειλιάσῃς. Θά ᾿ρθουν χρόνια ποὺ οἱ πιστοὶ θὰ σπανίζουν, θὰ εἶνε μονάδες. Ἀλλὰ νὰ εἶσαι βέβαιος, ὅτι δὲν θὰ νικήσῃ ὁ ἀντίχριστος, δὲν θὰ νικήσουν τὰ θηρία τῆς ἀβύσσου· θὰ νικήσῃ τὸ ἀρνίον, τὸ «ἐσφαγμένον ἀρνίον» (Ἀπ. 5,6· 17,14), ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· ὅν, παῖδες, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος