Ὅσοι, ἀδελφοί μου, πιστέψαμε στὸ Χριστό, βαπτισθήκαμε στὸ ἅγιο ὄνομά του καὶ λεγόμαστε Χριστιανοί, ἔχουμε στὴ ζωή μας ἕνα μεγάλο σκοπό, μιὰ μεγάλη ἀποστολή· νὰ ζοῦμε στὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ καὶ στὰ πρόσωπά μας τὸ φῶς αὐτὸ νὰ ἀκτινοβολῇ γύρω μας· νὰ εἴμαστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. Ἔτσι λέει σήμερα· «Ὑμεῖς ἐστε (=σεῖς εἶστε) τὸ φῶς τοῦ κόσμου» (Ματθ. 5,14).
Φῶς, καὶ φῶς μέγα, ἥλιος, εἶνε ὁ Χριστός. Ὁ φυσικὸς ἥλιος, λέει ἡ ἐπιστήμη, θὰ σβήσῃ μιὰ μέρα ὅπως σβήνουν τὰ λυχνάρια, οἱ πολυέλεοι, ὅλα τὰ ὑλικὰ φῶτα· ἀλλὰ τὸ ἄλλο φῶς, αὐτὸ ποὺ ἐκπέμπει ὁ ἐσταυρωμένος Λυτρωτής, ὄχι. «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι»
Φῶς λοιπόν ὁ Χριστός· φῶς τὰ λόγια του, ἡ διδασκαλία του, ἡ ζωή του, τὰ θαύματά του, ἡ ἀνάστασί του.
Μόνο αὐτὸς μπορεῖ νὰ λέῃ «Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου» (᾽Ιω. 8,12).
Ὅπως λοιπὸν ὁ Χριστὸς εἶνε τὸ φῶς τοῦ κόσμου, ἔτσι καὶ οἱ ἀληθινοὶ Χριστιανοὶ εἶνε τὰ φῶτα τῆς ἀνθρωπότητος. Τὸ σκοτάδι ποὺ ἐπικρατεῖ, ἠθικὸ καὶ πνευματικό, ποὺ ἦταν ἀνίκανα νὰ τὸ διαλύσουν τὰ φῶτα τῶν σοφῶν τῆς ἀρχαίας καὶ τῆς νέας ἐποχῆς, διαλύθηκε μὲ τὸ κήρυγμα τοῦ εὐαγγελίου καὶ τὴ ζωὴ τῶν πρώτων Χριστιανῶν. Ἔδειξαν ὅτι ἡ ἀρετὴ δὲν εἶνε μιὰ οὐτοπία· εἶνε μία ζωντανὴ πραγματικότητα.
Φῶς ὑπῆρξαν οἱ ἀπόστολοι μὲ τὸ κήρυγμα, τὸ παράδειγμα καὶ τὴ θυσία τους· «ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου». Φῶτα ἐπίσης, ἀστέρια πρώτου μεγέθους, ποὺ σελάγισαν στὸν πνευματικὸ οὐρανό, ἦταν οἱ πατέρες καὶ διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας (μέγας Βασίλειος, ἱερὸς Χρυσόστομος, θεολόγος Γρηγόριος κ.ἄ.).
Καὶ φῶτα, ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα, ὅπως ἀκοῦμε στοὺς αἴνους, «ἀστέρες πολύφωτοι τοῦ νοητοῦ στερεώματος» (δοξ. αἴν. Κυρ. Πατ.), ὑπῆρξαν οἱ 630 πατέρες τῆς Τετάρτης (Δ΄) Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ποὺ συνῆλθαν στὴ Χαλκηδόνα, ἀπέναντι ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολι, καὶ κατεδίκασαν τοὺς μονοφυσῖτες αἱρετικούς.
Ὅπως λοιπὸν οἱ ἅγιοι ἐκεῖνοι στάθηκαν συνεπεῖς καὶ ὑπῆρξαν φῶτα, ἔτσι κ᾽ ἐμεῖς στὴ γενεά μας νὰ σταθοῦμε συνεπεῖς καὶ νὰ γίνουμε φῶτα. Μικρὰ βεβαίως φῶτα· δὲν φτάνουμε στὸ ὕψος ἐκείνων, τῶν ὁμολογητῶν καὶ μαρτύρων.
Ὅσοι πάντως βαπτίστηκαν ὀρθοδόξως, αὐτοὶ ντύθηκαν τὸν Χριστὸ (βλ. ῾Ρωμ. 6,3· 13,14. Γαλ. 3,27) καὶ φυσιολογικά, μέσα στὴν πονηρὴ καὶ διεστραμμένη γενεά μας, λάμπουν ὡς φῶτα.
Εδώ να ἀναφέρω μερικὰ παραδείγματα;
√ Φῶς μέσα στὴν οἰκογένεια πρέπει να είσαι σὺ ὁ πατέρας· ἕνας μικρὸς ἥλιος, ποὺ μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὰ λόγια του φωτίζεις τὴ γυναῖκα καὶ τὰ παιδιά του.
Βράδιασε; σύναξε τὴ φαμίλια σου γιὰ προσευχή. Ξημέρωσε; πρὶν ἀπὸ κάθε ἔξοδο κάλεσέ τους ὅλους νὰ δοξάσετε τὸ Θεὸ γιὰ τὴν καινούργια μέρα. Σὲ μιὰ ὡρισμένη ὥρα ἀνοῖξτε τὴ Γραφή, διαβάστε μιὰ περικοπή.
Εἶνε Τετάρτη καὶ Παρασκευή; νήστεψε σὺ καὶ δίδαξε τὴ νηστεία σὲ ὅλους· ἔχει αὐτὸ μεγάλη σημασία. Ξημέρωσε Κυριακὴ καὶ χτύπησαν τὰ σήμαντρα; φτερὰ στὰ πόδια νὰ ἐκκλησιαστῆτε, ν᾽ ἀκούσετε «Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν…». Σοῦ λέω· ἐσὺ κάποτε θὰ πεθάνῃς, ἀλλὰ τὰ λόγια σου δὲν θὰ λησμονηθοῦν.
√ Εἶσαι δάσκαλος; Ἔχεις εὐρύτερο κύκλο, τὰ παιδιὰ τοῦ σχολείου. Θὰ σταθῇς ἀνάμεσά τους σὰν ἕνας φάρος μὲ τὴ στάσι καὶ τὴ διδασκαλία σου. Εὐλογημένα τὰ ἔθνη ποὺ ἔχουν Χριστιανοὺς δασκάλους μὲ διάθεσι θυσίας, ὅπως ἐκεῖνοι οἱ ἄμισθοι τοῦ κρυφοῦ σχολειοῦ τῆς Τουρκοκρατίας ἢ οἱ ἡρωίδες δασκάλες στὰ χρόνια τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγῶνος, ὄχι αὐτοὶ ποὺ διδάσκουν τὴν ἀπατηλὴ θεωρία τοῦ Δαρβίνου, πὼς ὁ ἄνθρωπος κατάγεται λέει ἀπὸ τὴ μαϊμοῦ, καὶ τὴν παρουσιάζουν ὡς ἐπιστημονικὴ ἀλήθεια· ὅταν λὲς τέτοια ψέματα, τὸ σχολειό σου ἐκπέμπει σκότος καὶ ὄχι φῶς.
√ Ὁ ἀκόμη εὐρύτερος κύκλος εἶνε ἡ κοινωνία, ἡ πολιτεία. Ἂν εἶσαι λοιπὸν Χριστιανὸς ἄρχοντας, ἔχε πρότυπά σου τὸν μέγα Κωνσταντῖνο, τὸν Βατάτζη, τὸν Καποδίστρια, τὸν Πλαστήρα. Στάσου μπροστὰ στὸ λαό σου σὰν πυρσὸς ἀναμμένος. Δῶσ᾽ του τὸ καλὸ παράδειγμα, κυβέρνησε μὲ ἀνιδιοτέλεια κατὰ τὸ Εὐαγγέλιο. Ὁ λαὸς ἀκολουθεῖ, ὅπως βεβαιώνει ἡ ἱστορία ἀπὸ τὸν καιρὸ τοῦ Περικλέους καὶ τοῦ Ἀριστείδου· συνηθίζει νὰ ἐξομοιοῦται πρὸς τὸ ἦθος τῶν ἀρχόντων του.
√ Ἂν εἶσαι στρατιωτικός, στάσου λαμπάδα. Ἔχε πρότυπα τοὺς ἁγίους Προκόπιο, Γεώργιο, Δημήτριο, τοὺς Θεοδώρους… Γνώρισα στρατιῶτες τοῦ Πλαστήρα, ποὺ μιλοῦσαν μὲ δάκρυα γιὰ τὸ ἦθος καὶ τὴν ἀκεραιότητά του. Στὸ σύνταγμά του ἔλαμπε ἡ αὐτοθυσία, ἡ ἁγνότης, ἡ γενναιότης, ἡ παρθενία του, ὁ πατριωτισμός του, τὸ ὑψηλὸ φρόνημά του.
√ Εἶσαι ἐπιστήμονας; Ἔχεις ἄλλο κύκλο γύρω σου. ῾Ρῖχνε τὸν προβολέα σου στὰ σκότη. Νὰ εἶσαι φῶς τῶν ἐγγραμμάτων καὶ πεπαιδευμένων, ὁδηγὸς τῶν φοιτητῶν σου. Ἐργάζου εὐσυνείδητα καὶ ἐλεύθερα. Καὶ νὰ φρονῇς ταπεινά· ὁ Σωκράτης ἔλεγε «Ἓν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἶδα» καὶ προέτρεπε «Γνῶθι σαυτόν».
√ Εἶσαι, τέλος, ἱερεὺς ἢ ἀρχιερεὺς τοῦ Ὑψίστου; Ἔ, τότε ἡ εὐθύνη σου αὐξάνει· εἶσαι περίοπτος, περιάκουστος· καὶ οἱ λεπτομέρειες τοῦ βίου καὶ τῶν λόγων σου μωμοσκοποῦνται. Γι᾽ αὐτὸ πρόσεχε. Ἔχε πρότυπο τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο ὡς πρεσβύτερο στὴν Ἀντιόχεια καὶ ὡς ἐπίσκοπο στὴν Βασιλεύουσα, γιὰ νὰ εἶσαι λαμπάδα καιομένη, «φῶς τοῦ κόσμου».
* * *
Καθένας, ἀδελφοί μου, ἂς ἀναρωτηθῇ· Πῶς θὰ ἦταν ἡ πατρίδα καὶ ὁ κόσμος μας, ἂν ἐμεῖς (γονεῖς, δάσκαλοι, ἄρχοντες, ἀρχιερεῖς, παπᾶδες) ἤμασταν μικροὶ Κοσμᾶδες Αἰτωλοί;
Χαρακτήρισαν τὸν αἰῶνα μας «αἰῶνα τῶν φώτων». Δὲν ἀρνοῦμαι ὅτι στὰ ὑλικὰ προόδευσε.
Τί μὲ τοῦτο όμως;
Ἠθικῶς καὶ πνευματικῶς πῆγε πίσω, ἀποκτηνώθηκε.
Προτιμῶ ἕνα δράμι ἀρετῆς, ἕνα γραμμάριο ἁγιωσύνης, ἀπὸ ἕνα τόννο ἀνθρώπινης σοφίας. Ὁ Πλάτων εἶπε· «πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς, πανουργία καὶ οὐ σοφία φαίνεται» (Μενέξ. 246e–247a· περ. «Ἑλληνοχρ. Ἀγωγή», 540/Ἀπρ. 2007, σ. 112). «Αἰώνας φώτων»; Τί κρῖμα! Ἕνας Εὐρωπαῖος εἶπε·
«…καὶ νά με δῶ μὲ τόσα φῶτα,
ἐγὼ μωρός, ὅσο καὶ πρῶτα!» (Γκαῖτε, Φάουστ).
Ὕστερα ἀπὸ τόσα πανεπιστήμια καὶ ἀκαδημίες, εἴμαστε πάλι στὸ σκοτάδι. Ὁ αἰώνας μας, εἶνε ὁ πιὸ σκοτεινός· μετὰ ἀπὸ δύο παγκοσμίους πολέμους καὶ τόσους ποταμοὺς αἱμάτων, μυαλὸ δὲν βάλαμε· πᾶμε γιὰ τὸν «Ἁρμαγεδῶνα» τῆς Ἀποκαλύψεως (16,16). Πουλῆστε τὸ πουκάμισό σας κι ἀγοράστε Ἀποκάλυψι, νὰ δῆτε ἐκεῖ τὸ δρᾶμα τῆς ἀνθρωπότητος.
Σὲ τέτοιες ἡμέρες ζοῦμε. Ν᾽ ἀπελπιστοῦμε; Ὄχι! Ἂς ἐργαστοῦμε, ἂς κοπιάσουμε ὅλοι, νὰ λάμψῃ μέσα μας καὶ γύρω μας ὁ Χριστός, τὸ φῶς τοῦ Εὐαγγελίου, ποὺ δίνει ποιότητα στὴν ἀνθρωπίνη ζωή· τὰ ἄλλα εἶνε μηδέν. Ἔτσι καὶ ἡ μικρή μας πατρίδα θὰ γίνῃ πάλι πηγὴ φωτὸς καὶ θὰ μπορῇ νὰ πῇ στὸν κόσμο· «Δεῦτε λάβετε φῶς ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου Φωτός…» (τελετ. Ἀναστ.).
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος