Τά ἔνστικτα στό ζῶο εἶναι ἀνεξέλεγκτα, γιατί τό ζῶο δέν ἔχει βούληση, ἐπιλογή. Π.χ., τοῦ ἔρχεται ἡ ἐπιθυμία γιά «συνουσία», θά τρέξει ἀμέσως χωρίς «σκέψη», ἐδῶ καί τώρα, πρός ἱκανοποίησή της.
Ἀντίθετα, τά ἔνστικτα στόν ἄνθρωπο εἶναι ὑπό τόν ἔλεγχο τῆς λογικῆς του. Γιά νά «κινηθοῦν», περιμένουν «ἐντολή» ἀπό τόν ἀνώτερο, ἀπό τόν νοῦ , «αὐτοκράτορα τῶν παθῶν» (Α΄Μακ. 1:7).
Ἐπειδή, ἡ ἱκανοποίηση τῶν ἐνστίκτων, προπαντός τῶν κατωτέρων, εἶναι συνυφασμένη μέ τήν ἡδονή, γι’ αὐτό καί ὁ (ἀδύνατος) ἄνθρωπος ἀδυνατεῖ νά ἀντισταθεῖ στά ἐνστικτά του. Πῶς νά εἰπεῖ «ὄχι» σέ κάτι πού τόν εὐχαριστεῖ;!
Μέ ἀποτέλεσμα, ἡ λογική του νά κατευθύνεται ἀπό τό ἔνστικτο ἤ καλύτερα ἀπό τήν ἡδονή, πού ἀπορρέει ἀπό τό ἔνστικτο. Άς δούμε ένα παράδειγμα :
«Ἀπόψε θά βγεῖς ἔξω μέχρι τίς δώδεκα καί θά πιεῖς ἕνα ποτήρι κρασί», εἶπε ἡ γυναίκα στόν ἄνδρα της, πού ἦταν κρασοπότης. Ὁ ἄνδρας της, ὄντας στήν ταβέρνα, καθώς πλησίαζε ἡ δωδεκάτη, «ψαχνόταν»: «Βρέ τί μοῦ εἶπε αὐτή ἡ γυναίκα; Νά πιῶ ἕνα ποτῆρι κρασί καί νά γυρίσω στίς δώδεκα, ἤ νά πιῶ δώδεκα ποτήρια, καί νά γυρίσω στίς μία; Μά ἡ γυναίκα μου εἶναι καλή. Σίγουρα μοῦ εἶπε, νά πιῶ δώδεκα ποτήρια καί νά γυρίσω στίς μία».
Καί γύρισε κατά τίς τρεῖς τά ξημερώματα, ὄντας μεθυσμένος. Τό ρολόϊ τοῦ τοίχου «χτύπησε» τρεῖς φορές. «Τό ξέρουμε πώς ἡ ὥρα εἶναι μία. Εἶναι ἀνάγκη νά μᾶς τό εἰπεῖς τρεῖς φορές;!», εἶπε ἐν ἀγανακτήσει στό ρολόι!
Ἡ λογική τοῦ κρασοπότη ἦταν κατευθυνόμενη. Ἔγινε ἕνα μέ τό πάθος. Ἐνῶ, δηλαδή, θά ἔπρεπε, μέ βάση τή λογική, τό πάθος νά ἀκολουθήσει τή λογική (γι’αὐτό ἄλλωστε δόθηκε ἡ λογική), ὅμως συνέβη τό ἀντίθετο. Ἡ λογική ἀκολούθησε τό πάθος.
Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ αὐτόν πού ἔχει ὑποδουλωθεῖ λ.χ. στό πάθος τῆς μοιχείας. Ἡ λογική του εἶναι κατευθυνόμενη ἀπό τά κατώτερα ἔνστικτα. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ αὐτόν πού ἔχει ὑποδουλωθεῖ στό πάθος (στή διαστροφή) τῆς ὁμοφυλοφιλίας.
Ἡ λογική του εἶναι κατευθυνόμενη ἀπό τή διαστροφή τῶν ἐνστίκτων του. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ αὐτόν πού ἔχει ὑποδουλωθεῖ σέ πάθος ψυχικό. Π.χ. οἱ ἀρχιερεῖς καί οἱ φαρισαῖοι εἶχαν φθόνο γιά τόν Χριστό, καί ἡ λογική τους ἀκολούθησε τόν φθόνο. Καί μέ ὁδηγό τόν φθόνο, ὁδήγησαν τόν Χριστό στή σταύρωση. «Ἤδει γάρ (ὁ Πιλάτος) ὅτι διά φθόνον παρέδωκαν αὐτόν», σημειώνει μέ νόημα ὁ Ματθαῖος. (27:18).
Οἱ διαφωνίες, οἱ συγκρούσεις καί τά σχετικά πού γίνονται μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, δέν προέρχονται ἀπό τή λογική αὐτή καθ’ ἑαυτή, ἀλλά ἀπό τά πάθη, ἀπό τά συμφέροντα, ἀπό τίς ἡδονές πού θίγονται.
Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος, ὑπόδουλος τῶν παθῶν, εἶναι φυσικό, ὅπως λέει καί ἡ Dr. Candace Pert, νά κάνει στή ζωή τους λάθος ἐπιλογές· νά μήν ἐπιλέγει τήν ἀλήθεια, ἀλλά αὐτό πού τόν συμφέρει, πού ἱκανοποιεῖ τό πάθος, πού τοῦ προκαλεῖ ἡδονή. Καί ὅταν ἐπίσης συζητεῖ, νά μήν λέει τήν ἀλήθεια (ὁποιοσδήποτε καί ἄν εἶναι αὐτός), ἀλλά νά λέει αὐτό πού τόν συμφέρει, ἐκτός ἄν ἡ ἀλήθεια ταυτίζεται μέ τό συμφέρον.
Ὁ Κύριος προειδοποιεῖ: «Πρόσεξε τόν ἑαυτό σου μήπως μέσα σου σκεφθεῖς κάτι τό ἐφάμαρτο» (Δευτ. 15: 9). Ὅσοι ἔχουν φόβο Θεοῦ, ἀκοῦνε τόν Θεό. Προσέχουν μήπως παρασυρθοῦν ἀπό τήν ἡδονή τῶν ποικίλων τους παθῶν, καί ἁμαρτήσουν ἐνώπιον τοῦ Κυρίου. Καί μόλις ἀντιληφθοῦν κάποια παρεκτροπή, ἁρπάζουν τό μαχαίρι καί κατασφάζουν τά «κοράκια».
Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ὁ Πενταπόλεως, ὄντας Διευθυντής τῆς Ριζαρείου Σχολῆς, ὅταν κάποιοι μαθητές ἁρπάχθηκαν στά χέρια, ἀπό τόν «φόβο» του, μήπως τιμωρώντας τούς μαθητες, ἱκανοποιήσει κάποιο δικό του, κρυμένο πάθος, τιμώρησε τόν ἑαυτόν του, μένοντας τρεῖς μέρες νηστικός.
Καί ἔτσι, ἀντιστεκόμενος στά πάθη του, ἔγινε ἐπίγειος ἄγγελος. Ἐνῶ ἄλλοι, «μέ ὁδηγό τά κοράκια φθάνουν στά ψοφίμια».
ἀρχιμ. Βασίλειος Μπακογιάννης